Jevgenij Ivanovič Zamjatin

J. I. Zamjatin (1. februar 1884. – 10. mart 1937.)

Teror prozirnih zidova

Istoriju naučne fantastike nisu, ma kako to paradoksalno zvučalo, gradili samo pisci koji su joj se u potpunosti, celokupnim opusom, posvetili, naprotiv, veliki je broj autora koji su u pojedinim trenucima svog stvaralaštva ulazili u tematske okvire ovog žanra da bi, potom, odlazili za drugim interesovanjima. No, dela „Mi” Jevgenija Zamjatina i „1984” Džordža Orvela svedoče da je i jedna knjiga dovoljna da se postavi kamen međaš za potonje pisce, posebno one okrenute podžanru negativnih tj. anti-utopija.

Jevgenij Zamjatin (1884–1937) značajni je sovjetski pisac, pobornik liberalnih ideja, aktivni učesnik društveno-političkog i književog života svog burnog vremena u kome je pripremana i izvedena Oktobarska revolucija, odnosno usledile godine stvaranja SSSR-a. Ratna previranja, sukobi ideja i koncepcija društvene izgradnje nagnali su Zamjatina da se posveti promišljanju načina funkcionisanja svakodnevnog života u nekoj budućnoj državi iz XXXII koja kao svoj cilj proklamuje dobrobit jedinki lišenih tereta neizvesne egzistencije, privatne svojine i oslobođene lažnog malograđansko-puritanskog morala. U njegovoj viziji, pretočenoj u roman oslobođene lažnog malograđansko-puritanskog morala. U njegovoj viziji, pretočenoj u roman „Mi”, primat kolektivnih interesa je nesporan. Pojedinci više nemaju imena već samo identifikacione brojeve, žive u stanovima prozirnih zidova jer, naravno, nemaju šta da kriju, rade svoj posao, imaju organizovano slobodno vreme, uključujući i ljubavni život. Naravno, otpadnika-buntovnika ima i u ovoj državi sveopšte sreće ali se oni, po nalogu vrhovnog Dobročinitelja, kažnjavaju operacijom na mozgu.

Zamjatin je roman pisao 1920. godine kada mlada boljševička država još nije stala na svoje noge te je stoga ubedljivost njegove mračne vizije još impozantnija. Roman se najpre pojavio kao ilegalni samizdat a 1924. godine je preveden na engleski i bio zapažen, kao upečatljivo mišljena i napisano delo, u književnim krugovima. Protvnici komunističke vlasti koristili su ga u propagandne svrhe što je izazvalo osude pisca u Sovjetskom Savezu i rezultiralo Zamjatinovim emigriranjem u Pariz. Nesporna je činjenica da svaka anti-utopija ima politički nivo sagledavanja buduće države (jer je država neminovno politička tvorevina), te da se ovaj segment često zloupotrebljavao u dnevne svrhe (zaboravljena je misao da naučna fantastika nema zadatak da predviđa budućnost već da upozorava na moguće razvoje društva); Zamjatinov roman, međutim, nije politikantski pamflet već pokušaj da se otkrije kakva bi bila sudbina jedinke u hipotetičnoj državi, ispisana izuzetno ubedljivim ekspresivnim stilom i jezikom. Sve potonje anti-utopije preuzele su osnovne Zamjatinove postavke u gradnji priča o državama u vremenima koja dolaze.

(mart 2003.)

____
Ilija Bakić • bakic@astronomija.co.yu
URI: http://static.astronomija.co.rs/ ... /zamjatin

Radovi J. Ivanoviča

• MI, 1920
• MЫ (ruski j.)
• WE (engleski j.)
• Ilustracije ka „MI”
  

O piscu na drugim jezicima

• „E. I. Zamяtin” (ruski j.)
• „E. I. Zamyatin” (engleski j.)